Democratie In Uitvoering

De vijfentwintigste aflevering! In de alleréérste aflevering, maart 2018 was dat, sprak ik Job Cohen, die toen de Thorbeckehoogleraar was, de hoogleraar die aan de universiteit Leiden “decentrale overheden onderzoekt als ‘bestuurlijk, politiek en juridisch systeem’.Voor deze vijfentwintigste doe ik dat gewoon nog een keer. Maar inmiddels zit er iemand anders op die leerstoel. Geerten Boogaard. Geerten en ik zaten begin deze eeuw samen in de gemeenteraad van Leiden. Hij voor het CDA, ik voor de Partij van de Arbeid. Dat heeft hij me nooit echt kwalijk genomen en de afgelopen jaren heb ik geregeld gastlessen gegeven aan zijn studenten. We gaven samen ook jarenlang het vak ‘Leren door doen’ waarin studenten van allerlei studierichtingen aan de slag gingen met een maatschappelijk thema in Leiden.Ik leerde ze maatschappelijke dingen voor elkaar krijgen, Geerten leerde ze kritisch te kijken naar de democratische kwaliteit van wat ze aan het doen waren. Door Geerten heb ik leren knutselen met staatsrecht, want meer

'Ontworsteling aan een bepaalde orde, lukt pas als er theoretische en praktische alternatieven zijn,' stelde Christine de Pisan in de vijftiende eeuw in haar feministisch manifest.* In deze aflevering van Democratie in uitvoering praat ik met een van de leukste leveranciers van zulk soort alternatieven in het sociaal domein.  Mijn bestuurskundige bijscholing - van huis uit ben ik boekwetenschapper - startte ik ruim tien jaar geleden met zijn boek Mild despotisme. Toen ik het uit had en een beetje had verwerkt dat het inderdaad allemaal de schuld was van Wouter Bos, mailde ik Albert Jan Kruiter en spraken we af voor koffie. Want over hem heb ik het. Dat van die koffie, dat lukte toen nog gewoon, want het was helemaal aan het begin van zijn  IPW,  het Instituut voor Publieke Waarden, dat sinsdien furore maakte met de Doorbraakmethode, het Sociaal Hospitaal en ook het actie-onderzoek in Nederland groot heeft gemaakt.AJ roept al jaren dat 'het einde van beleid' aanstaande is, dus het werd hoog

Wicked problems, zo  heetten ze een tijdje geleden. Opgaven waarin alles met alles samenhangt en je niet met wat opeenvolgende transacties een resultaat voor elkaar krijgt in 5 stappen. De term is weer wat uit de mode, maar de vraagstukken zijn er niet minder wicked op geworden. Want je zal maar bent  "chef energietransitie" of "trekker gezonde leefomgeving" in een willekeurige gemeente zijn.  Hoe dóe je dat? Tegenwoordig noemen we al deze problemen "complex". Zelf sta ik wat ambivalent tegenover die term. Hij wordt naar mijn idee te vaak gebruikt om noodzakelijke verandering tegen te houden, niet vanwege ingewikkeldheid, maar vanwege allerlei belangenstrijd. Want vaak is  iets niet zozeer complex, maar vooral ingrijpend. Voor allerlei belangen.Maar dat neemt niet weg dat er natuurlijk nog genoeg vraagstukken overblijven die wel écht complex zijn.  Supergrote vraagstukken die niet zozeer ingewikkeld zijn, zoals een vliegtuig bouwen ingewikkeld is, maar complex en niet goed voorspelbaar en

Hoe maken we modellen om de werkelijkheid beter te analyseren en recht te doen aan alle ingewikkelde interacties tussen mensen in hun gemeenschap, in hun context? Daarover ga ik eens niet in gesprek met iemand van een gemeente of uit de politiek. Nee, ik ben dit keer bij het UMC Utrecht voor een gesprek met Floortje Scheepers. Ze is kinder- en jeugdpsychiater en  hoogleraar Innovatie in de GGZ. Vorig jaar schreef ze ‘Mensen zijn ingewikkeld’. Een bijzonder boek, waarin ze wetenschappers en ervaringsdeskundigen vraagt om te reflecteren op haar vak. Ze houdt een pleidooi voor het erkennen en verdragen van complexiteit: een alles oplossend model bestaat gewoon niet, hoe graag we dat ook willen, zegt ze. Het leven is niet een puzzel met een oplossing.Ik zie allerlei overeenkomsten tussen haar zoektocht in de gezondheidszorg en die in ons lokaal bestuur, en echt niet alleen in het sociaal domein maar ook gewoon bij wijkontwikkeling.Het is een zoektocht naar kwaliteit die recht doet aan mensen, naar normen en stand

"Dit jaar sneuvelden een record aantal politieke heilige huisjes.  Het moest gedaan zijn met de uitwassen van het neo-liberalisme.  Van links tot rechts, met uitzondering van SGP en radicaal rechts, waren partijen het eens over verhoging van het minimumloon,  de noodzaak voor een nieuw toeslagenstelsel en het afschaffen van het leenstelsel voor studenten. Met de aanzwellende klimaatcrisis en wooncrisis, sneuvelden opnieuw politieke taboes. Aanpak van de zware industrie, afschaffen van de verhuurderheffing, verdere beperking van de hypotheekrenteaftrek, uitkoop van boeren: onder druk is alles vloeibaar geworden."  (Trouw, 11/12/21)We weten heel goed waar we van weg willen bewegen en wat er anders zou moeten. We willen  minder in euro's uitdrukken, en meer in maatschappelijke meerwaarde. Maar hoe doe je dat nu precies?En hoe krijgen politici nu een beetje meer comfort om op een andere (betere) manier te kijken naar onze gemeenschap en de rol van de economie daarin? Want die euro's zijn zo pr

Boukje Keijzer en ik komen elkaar al heel wat jaren tegen op allerlei kruispunten in ons werk in het publieke domein. Net als ik is zij altijd bezig met het realiseren van betere verhoudingen tussen overheid en samenleving. Ze schreef een ontzettend leuk, uitnodigend en praktisch boek: De regels en de rek. Want ze heeft zich gespecialiseerd in de rek zoeken in regels, door middel van een groot aantal 'rek-strategieën', maar ze heeft ook een hernieuwde liefde voor de regel ontdekt. Daarover gaan we in gesprek!Alles over Boukje en het boek vind je op www.deregelsenderek.nlOp 16 mei is er een congres! Op www.verhaalmetimpact.nl/regelrek vind je er alles over. En in  de podcast krijg je als luisteraar een kortingscode waarmee je  50 euro korting krijgt op de toegangsprijs. De podcast met Tim Robbe waar ik het kort over: The whole shabang van het sociaal domein.

Floor Milikowski (Amsterdam, 1980) schrijft al heel lang over de thema's waar ik warm voor loop. Stadsontwikkeling, gemeenschapskracht, bewonersinitiatief en zeggenschapsverdeling. En over de markt en geld.In deze aflevering hangen we daar wat boven. We praten over moed houden, en hoop, in deze tijden. Want dat moet toch maar.En over haar opa.Passend voor onder de kerstboom, dus vandaar online zo vlak voor Kerstavond.Meer lezen van Floor?Lees dan Wij zijn de stad, Een klein land met verre uithoeken, of Van wie is de stad?. Of haar opinie in De Volkskrant met ook een sprankje hoop over stoppen met rendementsdenken.Het boek van haar opa, Lof der onaangepastheid, is antiquair verkrijgbaar. Steun De GroeneWat je natuurlijk ook al lang hebt gedaan, is abonnee worden van De Groene, zodat je Floors werk (en dat van veel andere goede onderzoeksjournalisten) mede mogelijk maakt. Ik snap dat je denkt: weer een tijdschrift dat ik niet uit krijg. Zeker bij De Groene. Maar bekijk het zo: door abonnee te worden, steun

Dit keer een bijzondere aflevering. Niet een gesprek, maar de opname van de lezing die ik kort geleden  gaf bij het jaarcongres van Gebruiker Centraal. Het thema van die dag was: Menselijke maat, hoe dan?  "Vertrouwen bak je in de uitvoering. Laten we de beleidsbubbel doorprikken en de feedback loop van de praktijk naar beleid sluiten. Wat moeten we daarvoor doen én wat moeten we stoppen? Daarover houdt Marije de slot-keynote. Verwacht wat uitpluizen en plat slaan van containerbegrippen als vertrouwen en ‘de menselijke maat’. Hardop verkennen van iets wat ze noemt ‘beleidsbeheer’. Een pleidooi voor standaarden, normen en checklists." Dat was de aankondiging van mijn verhaal.Je kunt het zien als een “voorpublicatie” uit mijn nieuwe boek, werktitel: De beleidsbubbel.Het moest er maar eens uit. Dit verhaal markeert. Het tienjarig bestaan van mijn bedrijf deze maand (hoera) en ook mijn persoonlijke zoektocht naar nieuwe manieren voor de publieke zaak.  Het schrijven van dit verhaal en het voordragen erv

Hoe doe je dat, op een goede manier afspraken maken in de gemeentepolitiek? Afkijken bij 'landelijk' is in elk geval geen aanrader op dit moment. Ik ga in gesprek met  Lianne van Kalken, onderzoeker in het Staatsrecht en fractievoorzitter in Vlaardingen. Haar 'Routekaart voor raadsakkoorden' is een verkenning van een groot aantal manieren waarop in gemeenten bestuurlijke afspraken zijn gemaakt die anders zijn dan klassiek (klassiek: een paar partijen die op uitnodiging van de grootste achter gesloten deuren afspraken maken voor de coalitie in een raadsperiode).  Die nieuwe manieren vatten we samen als: raadsakkoorden.We bespreken voor welk probleem  een raadsakkoord een oplossing is en wat voorwaarden  zijn waaronder het kan lukken. En wat vindt zij nu zelf een goed raadsakkoord?Door raadsakkoorden kan de kloof tussen coalitie en oppositie worden doorbroken, wat kan leiden tot positieve politiek, stelt ze. Makkelijk is dat niet. Wel beter. Mijn ontdekking van het gesprek was vooral dat een

Levert de gemeente 'fatsoenlijke zorg'? Dat heeft Willemijn van der Zwaard onderzocht. Als bestuurskundige liep zij mee met Utrechtse buurtteammedewerkers in hun dagelijks werk voor inwoners die hulp nodig hebben, binnen een context van beleidsambities, bureaucratie en bezuiniging. Ze keek hoe dat werk uitpakt voor inwoners. Het zou zo maar een cynisch verhaal kunnen worden over regeldruk en zo. Maar haar boek Omwille van fatsoen. De staat van menswaardige zorg  is dat helemaal niet. Ook ons gesprek was praktisch en hoopvol. En dat terwijl grote thema's als 'institutionele vernedering en 'normen over wat een menswaardig bestaan is' en de bijbehorende filosofen gewoon onderdeel van het gesprek waren.Ze onderzocht welke normen over 'goed leven' de staat en mensen die namens die staat zorg verlenen, eigenlijk hanteren rond de decentralisaties van zorg van 2015. Ze schrijft:  "Aan de extra zorgtaken die de Nederlandse gemeenten toen kregen, waren niet alleen bezuinigin

Artikel 5 van de Grondwet luidt: "Ieder heeft het recht verzoeken schriftelijk bij het bevoegd gezag in te dienen."  Voor dit 'petitierecht'  biedt Reinder Rustuma met petities.nl sinds 2005 een neutraal platform.  Hij is daarmee een stabiele factor in democratisch verbeterland, waar nieuwe (online) vormen over elkaar heen buitelden en korte levens beschoren waren, maar Petities.nl steeds groeide. Duizenden petities zijn inmiddels opgestart, ondertekend en aangeboden, en allemaal heeft Reinder ze door zijn handen laten gaan. Het platform ('Dat meervoud is belangrijk!') staat open voor iedereen die het bestuur in Nederland iets wil laten weten en  medestanders zoekt om de oproep kracht bij te zetten. Of het nu gaat om een vuurwerkverbod, de coronapas, dierenrechten, gaswinning onder de Waddenzee, vaccinatieplicht of het behoud van Buurtcentrum de Mussen: op petities.nl vind je een plek waar je artikel 5 van de grondwet in de praktijk kunt brengen. Ik ken weinig mensen die zo keiha

Maike Klip streeft ernaar dat de overheid dicht op de werkelijkheid van echte mensen komt, zonder zich daarin te verliezen. We gaan in gesprek hoe we van het steeds maar fiksen van problemen, komen naar echt betere standaarden. Dat begint ermee dat we de feedback loop van uitvoering naar beleid en politiek, sluiten. Maike doet dat al jaren en ze vertelt hoe -- en hoe niet. Ze is een rising star in overheidsland en dat is volkomen terecht. Maike haalt verhalen van mensen naar binnen bij de overheid. Ze doet onderzoek naar de leefwereld van mensen die met de overheid te maken hebben en werkt zo aan een steeds betere kwaliteit die klopt met de werkelijkheid.We verkennen hoe we  van een individuele werkwijze die werkt, de nieuwe standaard werkwijze kunnen maken en hoe je iets bijzonders gewoon kunt maken. We praten over de intrinsieke motivatie van de individuele medewerker die vaak leidt tot fiksen, en een werkwijze die het goede gedrag bij anderen uitlokt: gidsen.  Oftewel: stop met fiksen, ga gidsen!Ze vertelt

In deze aflevering ga ik in gesprek met Tim Robbe. Tim is jurist en bestuurskundige. Hij werkt al twintig jaar als consultant in het publieke domein, met een voorliefde voor het sociaal domein. Hij is adviseur, docent, onderzoeker, ervaringsdeskundige ouder én advocaat en zoekt met al die petten op naar creatieve manieren om theorie en inzichten te verbinden aan praktijk en uitvoering. En omgekeerd. Onlangs verscheen het boek Juridische vragen in het sociaal domein, dat Tim met onder andere de Thorbecke-hoogleraar Geerten Boogaard maakte.Met Tim kun je dus alle kanten op. En dat doen we dit keer dan ook meteen maar.  The whole shabang van het sociaal domein.Ik houd dan altijd wel van wat kort door de bocht generaliseren en soms wat provoceren, om dan aan een reactie te peilen of ik het een beetje bij het juiste eind heb. Tim is juist wars van generalisaties en laat steeds ruimte voor ook weer een andere kant. Dat leverde een leuk gesprek op.  Want oef, wat weet die man veel.Over landelijke spelers in het soci

Dode paarden moet je feestelijk begraven. Dat is het motto van mijn vorig jaar verschenen boek Stop. Stopstrategie voor organisaties. Als ergens al je energie op weglekt, moet je er dan niet beter mee ophouden? (In het boek lees je hoe je dat goed kunt doen, met behoud van het goede.)Een paar weken terug kreeg ik een onderzoek onder ogen met de naam "Participatiemoe". Nou, over weglekken van energie gesproken... Daarom in deze editie van Democratie in uitvoering een gesprek met de mannen achter dat onderzoek: Gert-Joost Peek, lector Gebiedsontwikkeling en Transitiemanagement, en Stan Majoor, lector Coordinatie Grootstedelijke Vraagstukken. Zij zijn allebei betrokken bij het Platform Stad en Wijk en onderzoeken met de poten in de klei allerlei gebiedsontwikkeling en wicked grotestadsproblemen.Of zoals ze zelf zeggen op de website: "Het landelijke platform Stad en Wijk is een samenwerkingsverband van lectoraten (onderzoeksgroepen van hogescholen) die door middel van praktijkgericht onderzoek inzi

“Als we de duurzame transities waar we voor staan werkelijk serieus nemen, dan is het tijd voor een nieuwe kijk op het fundament onder onze economie: eigendom.” Dat stelt de  pionierende ondernemer Gijsbert Koren. Vanaf 2010 is  hij actief in de voorhoede van crowdfunding in Nederland en België, als mede-oprichter van CrowdAboutNow, het eerste Nederlandse crowdfunding platform voor ondernemers. Snel daarna richtte hij het bureau Douw&Koren, waarmee hij meer dan 450 crowdfunding campagnes maakte voor duurzame koplopers als WakaWaka en Fairphone. Ook deed hij onderzoek naar wooncooperaties. En, zegt hij: het is tijd voor de volgende versnelling; tijd voor steward-ownership. Dat is een  manier om eigenaarschap over een bedrijf vorm te geven. De kern van steward-ownership is dat een bedrijf ‘van zichzelf’ is en bestaat om zijn missie te dienen. Stemrecht over de koers van het bedrijf ligt bij mensen die betrokken zijn bij het bedrijf. Deze zeggenschap kan niet verkocht worden. De winst die het bedrijf maakt,

Vertrouwen. Dat is het  jaarthema van dé expert in overheidscommunicatie Renata Verloop. En daarover ga ik met haar in gesprek in de tiende (!) aflevering van Democratie in uitvoering. Over de ingewikkelde overheid die we proberen te fixen met een leuke man bij een callcenter (heus, we namen hem op voor dat Rutte dit plan lanceerde in de Kamer) of met communicatie. Over  'communicatie' als topje van de ijsberg van wetten,  regels en beleid. En over begrijpelijke communicatie als hefboom voor kwaliteit van veel meer. Renata Verloop houdt zich bezig met contact tussen overheid en burger in brede zin, en altijd vanuit het perspectief van overheidscommunicatie. Zij en ik gaan 'way back', we richtten ooit een vernieuwingsbeweging in overheidscommunicatie op (De Nieuwe Communicatieprofessional).Meer horen van Renata?  Haar website en aanmelden voor haar nieuwsbrief (aanrader) In de podcast komen wat rapporten en voorbeelden langs:Overheid moet in 2030 vooral eerlijk, begripvol en simpel zijn (Na

Dorpshuizen, wijkgebouwen, buurthuizen, gemeenschapshuizen, Kulturhusen, bewonersplekken, theatertjes, speeltuingebouwtjes, achterzaaltjes, bibliotheken, aula's, koffiehuizen, speeltuinkantines en kletsplekken.In onze buurten, dorpen, wijken en steden zijn allerlei publiek toegankelijke gebouwen en gebouwtjes waar mensen elkaar ontmoeten, kletsen, tips uitwisselen, elkaar helpen, werkervaring opdoen, van alles leren, ondersteuning vindbaar is, feesten vieren, ondernemen, plannen maken en mensen vinden om die plannen mee uit te voeren.En bijna al deze plekken staan onder druk.Niet omdat er geen behoefte aan is.Maar omdat ze gemaakt zijn van bouwmateriaal, een dak hebben en ergens staan.Ze staan onder druk omdat ze vastgoed zijn. Maatschappelijk vastgoed, weliswaar, maar vastgoed niettemin.Dit vastgoed heeft een maatschappelijke functie voor de gemeenschap. Maar vaak slechts een financiële waarde voor de eigenaar. Hierdoor gaat veel mis.Daarover schreven maurice specht en Arie Lengkeek voor LSAbewoners een belangr

Marije praat in deze aflevering van Democratie in Uitvoering  met Wanka Lelieveld. Wanka is opgeleid als boer, maar dat is hij nooit geworden. Wel is hij altijd bezig geweest om het boerenbedrijf te verbinden met de rest van de gemeenschap. Dat verbindingen leggen en nieuwe combinaties maken, is wat hij kan. Het is dus niet raar dat hij in zijn buurt een van de kartrekkers is van WOW: de Coöperatie Warmtenet Oost Wageningen. De coöperatie is opgericht in 2018 en maakt zich sterk om een warmtenet te realiseren in de Benedenbuurt in Wageningen; om zo de wijk duurzaam en zonder gas van warmte te voorzien. Marije praat met hem over hoe ze dat doen daar in hun buurt. Hoe begon het? Doen ze het een beetje democratisch daar? Hoe dan? Het verhaal begint als Wanka na omzwervingen in binnen en buitenland, met zijn gezin neerstrijkt  in de Benedenbuurt in Wageningen.De website van de cooperatie WOW in Wageningenhttps://cooperatiewow.nl/Wow in Trouw:https://www.trouw.nl/nieuws/met-de-hele-wijk-van-het-gas-af-in-wageninge

Wordt publiek geld nu echt goed besteed? Dat is waar Hein Albeda altijd naar speurt. Hein is expert op het gebied van écht publieke verantwoording: verantwoording aan én door bewoners, huurders, burgers. En hij schreef het boek Zelf besluiten. Bij het experiment De Tweede Mening zijn besluiten van ambtenaren waar burgers het niet mee eens waren, voorgelegd aan een representatief panel van burgers. Er deden drie gemeenten met durf aan mee: Zoetermeer, Utrecht en Roosendaal. Marije praat er met Hein over; dit experiment hebben zij samen uitgevoerd in de afgelopen jaren, in co-productie met onderzoeksbureau Totta.De vraag was: wat gebeurt er als een overheid haar dilemma’s deelt met bewoners? Kan een ‘second opinion’ van burgers bijdragen aan betere en beter gelegitimeerde beslissingen? Vergroot een onafhankelijk burgerpanel het vertrouwen in de gemeente en haar besluitvorming? Het antwoord? Ja! In deze aflevering van Democratie in uitvoering daarom eens alle ins en outs van dit experiment. Nog meer erover kun j

In deze zesde podcast praat ik met Guido Rijnja, communicatieadviseur bij de Rijksvoorlichtingsdienst. Hij adviseert alweer heel wat jaren de ministers van Nederland en heeft zijn sporen verdiend bij gemeenten. We praten over wat politici kunnen doen om invloed uit te oefenen op processen, met name die van de energietransitie.Over kaderstelling: "Het gaat over afspraken maken in het algemeen belang, en dat doe je niet van achter een bureau."En over dilemma's helder over het voetlicht brengen, in plaats van meteen met een oplossing komen. "Politici moeten helpen om de consequenties van ieders handelen in beeld te brengen. Dat helpt." Guido: "Ik ben een communicatieman, dus als een kluif zich aandient, denk ik vooral: hoe kunnen we het nu ergens over eens worden en wat hebben we ervoor nodig om die goede afspraken te kunnen maken?"